Det store bokmålet og den vesle nynorsken

Ingunn Kleggetveit har i masteroppgåva Eg eller jeg frå Universitetet i Agder intervjua 49 elevar i den vidaregåande skulen, alle med nynorsk som opplæringsmål frå grunnskulen. 25 av ungdomane har gått over til bokmål i skulen, medan resten har halde fram med nynorsk. Kven vel kva og kvifor, ville Kleggetveit vite. Og bokmålet dreg elevane til seg, anten dei brukar det i klasserommet eller ikkje.

Byen, bygda og bokmålet

Dei ungdomane som i haldningar orienterer seg vekk frå heimstaden og mot det urbane, føretrekkjer nesten utan unnatak bokmål. Då skulle ein kanskje tru at dei som er i den motsette enden av skalaen, sterkt lokalt orienterte, har halde fram med nynorsk. Men slik er det slett ikkje alltid. Med andre ord: Byen og bokmålet er sterkt knytte i hop for elevane, men samanhengen mellom bygda og nynorsken er langt frå like klar.

Kva er det som får ein del av «lokalpatriotane» til å gå over til bokmål? Her peikar to forklaringar seg ut. Nesten alle dei som skriv bokmål, oppgjev som grunn at det er den målforma dei meistrar best. I tillegg har bokmålselevane i langt større grad enn nynorskelevane ei praktisk tilnærming til språkvalet, som at det er den mest dominerande målforma i samfunnet.

Ei framtid med nynorsk?

Og kva med dei som har halde på nynorsken? Blant desse ungdomane dominerer sosiokulturelle forklaringar som identitet og språkpolitikk. I tillegg oppgjev somme at dei vel nynorsk fordi dei treng å halde rettskrivinga ved like. Men tilhøvet mellom nynorskelevane og hovudmålet deira er skjørt. Berre ein av tre trur dei kjem til å bruke den målforma mest i framtida. Og medan bokmålsbrukarane stort sett held seg til den målforma i det dei skriv òg utanfor skulen, vekslar nynorskelevane mellom skriftspråka i langt større grad.