Kristofer Janson: Tre preiker på landsmål (1868)

Om skriftene

Kristofer Janson (1841–1917) var kanskje den fyrste teologen som heldt preiker på landsmål. Desse tre preikene gav han ut i 1868, medan han budde i Bergen. Men det er uvisst om han framførde dei der. Derimot veit me at han heldt gudstenester på landsmål etter at han drog til Gudbrandsdalen som folkehøgskulelærar hausten 1869. Det fortel han om i sjølvbiografien sin. Og 7. januar 1872 preika han i Fåberg kyrkje.

I preikene han gav ut i 1868, finn me nokre av dei fyrste omsetjingane av bibelord på landsmål. Johan Einar Unger (1831–1911) omsette Salme 148 i eit stykke i Ferdamannen i 1865. I 1868 omsette Anton Christian Bang (1840–1913) juleevangeliet i bladet Den norske Folkeskole. Ivar Aasen (1813–1896) hadde alt i 1859 omsett likninga om den bortkomne sonen, men omsetjinga kom på prent fyrst i 1869 i Ludvig Kr. Daas bok Om Nationalitetens Udvikling. Kristofer Janson gav ut dei tre preikene sine einskildvis i 1868, og året etter kom dei ut samla i ei bok.

Jarle Bondevik skriv i boka Og ordet vart nynorsk (Bergen 2003, side 31): «Ei jamføring med tekstene i kyrkjebibelen tyder på at Janson har overført skriftspråket til landsmål utan å gå vegen om ei ny omsetjing frå grunnteksta, noko han som teolog ville vera i stand til. Janson held på eit rikt formverk, med fleirtalsformer av verba og med dativ av substantiva: "sjaa dei, som bera fine Klæde ero i Kongsgardom" (Matt 11.8). I juleevangeliet lyder gloria soleis: "Æra vere Gud i Høgdi og Fred paa Jordi og Godtokke yver Menneskja" (Luk 2.14). I jamføring med omsetjinga til Bang verkar denne mindre høgtideleg.»

Frå «Hvad jeg har oplevet»

«En begivenhet, der er værd at mindes, er, at jeg vist er den første, der har præket paa landsmaal i norsk kirke. Det var i Fåberg, hvor min ven presten Fredrik Vinsnes hadde git mig tilladelse. Jeg husker særlig dagen, da jeg samme morgen, før jeg gik til kirken, hadde faat min tredje søn og kunde indeslutte det nye liv i kirkebønnen der fra prækestolen. Min hustru hadde fulgt med paa turen – vi bodde den tid endnu paa Fykse – da vi troddde [sic] den hellige grav vel bevaret. Men rystelsen hadde allikevel været for sterk, og hr. Sigmund indfandt sig litt for tidlig her i verden. Det var søndag 7de januar 1872.»
(Kristofer Janson: Hvad jeg har oplevet. Kristiania og København 1913, s. 153)

Skriftene er i jpg-format. Kvart dokument er ca. 230 kB. Originalformatet er 10,4 x 15,8 cm.

Fyregangsmannen. Preika paa tridje Sunndag i Advent. Bergen. Hjaa Edv. B. Giertsen

Tittelside | 2–3 | 4–5 | 6–7 | 8–9 | 10–11 | 12–13 | 14–15 | 16–17 | 18–19 | 20

Frelsaren. Preika paa fyrste Joladagen. Av Kristofer Janson. Bergen. Hjaa Edv. B. Giertsen

Tittelside | 2–3 | 4–5 | 6–7 | 8–9 | 10–11 | 12–13 | 14–15 | 16–17 | 18–19 | 20

Fylgjesveinen. Preika paa andre Joladagen. Av Kristofer Janson. Bergen. Hjaa Edv. B. Giertsen

Tittelside | 2–3 | 4–5 | 6–7 | 8–9 | 10–11 | 12–13 | 14–15 | 16–17 | 18–19 | 20–21 | 22